Giới thiệu chung

Nghĩa Đồng là một xã miền núi ven dòng sông Con chảy xuôi về thị trấn Tân Kỳ, có 3 đường chiến lược 15A, 15B, Quốc lộ 48E chạy qua. Phía bắc giáp xã Nghĩa Khánh (Nghĩa Đàn), phía Đông giáp xã Nghĩa Bình, phía Nam giáp xã Nghĩa Hợp, phía Tây giáp xã Nghĩa Thái và Tân Phú.
Từ thế kỷ XV, dọc hai bờ sông con, đã có nhiều dòng họ từ miền xuôi Nghệ An lên làm ăn, sinh sống. Cái tên xã Tri Lễ có từ ngày đó cho đến năm 1945. Sau 1945 xã có tên là Đại Đồng. Cuối năm 1953 được chia thành hai xã Nghĩa Bình và Nghĩa Đồng. Đến năm 1973 để tiện việc đi lại, làm ăn, hai xã đã lấy đoạn sông Con chảy qua làm ranh giới và chuyển đổi một số thôn xóm cho nhau. Nghĩa Đồng lúc đó gồm có các xóm: Đại Thành, Làng Sen, Làng Sẻ, Làng Mài (cũ). Địa giới hành chính và tên gọi được ổn định cho tới nay. Năm 2019, sau khi sáp nhập, xã còn 11 đơn vị xóm.
Nghĩa Đồng là cái nôi của cách mạng, là xã có Chi bộ Đảng đầu tiên ở miền núi Nghệ An từ những năm 1930. Đình Sen là nhân chứng cho sự hi sinh anh dũng của 3 chiến sỹ Cộng Sản trên quê hương trong thời kỳ 1930 - 1931. Năm 2001, đình Sen được công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh. Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp – Mỹ, Nghĩa Đồng đã cống hiến nhiều sức người, sức của cho Cách mạng (có 54 thương binh, 41 bệnh binh và 127 liệt sỹ). Với sự cống hiến và thành tích xuất sắc, xã Nghĩa Đồng được đón nhận nhiều phần thưởng cao quý:

Ba huân chương lao động hạng hai, hạng ba (1967).
Huân chương chiến công hạng ba (1969).
Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân (2001).
Cờ thi đua của Chính phủ tặng (2006).
Danh hiệu 25 năm đơn vị Quyết thắng.
Xã Nông thôn mới (2014).

Nghĩa Đồng từ xưa đã là cái nôi văn hóa, là nơi quần tụ nhiều cư dân lên sinh sống đã tạo nên bản sắc văn hóa Nghĩa Đồng nói riêng và đặc trưng của văn hóa Hòa Bình nói chung. Nhân dân Nghĩa Đồng luôn giữ gìn, trân trọng bản sắc văn hóa, truyền thống của quê hương: Đoàn kết, yêu thương, kiên cường, giàu nghị lực. Đến nay xã có 11/11 làng văn hóa, hàng năm có 93% - 95% gia đình được công nhận gia đình văn hóa.
Nghĩa Đồng tự hào là xã có bề dày truyền thống hiếu học, luôn được cấp ủy Đảng, chính quyền và nhân dân địa phương quan tâm, đầu tư cơ sở vật chất. Thành tích dạy học luôn đi đầu trong phong trào giáo dục của huyện nhà. Là mảnh đất đào luyện nên bao nhân tài cho quê hương đất nước. Chất lượng dạy và học không ngừng được nâng cao. Đội ngũ giáo viên giảng dạy giỏi, có nhiệt huyết và quyết tâm cao, tỷ lệ học sinh đậu vào các trường đại học, cao đẳng luôn đứng ở tốp đầu của huyện. Đến nay cả 3 đơn vị trường học trên địa bàn xã đều đạt chuẩn Quốc gia. Đặc biệt, trường THCS Nghĩa Đồng đã vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng Huân chương Lao động hạng nhất.
Đảng bộ Nghĩa Đồng có 423 đảng viên, sinh hoạt ở 15 chi bộ đảng, trong đó có 11 chi bộ nông thôn, 3 chi bộ trường học, 1 chi bộ y tế. Toàn xã có 11 đơn vị xóm, 2.285 hộ với 9.447 nhân khẩu, chủ yếu là dân tộc Kinh có nguồn gốc từ 17 huyện, thị miền xuôi Nghệ An lên sinh cơ lập nghiệp. Xã có 1.704 ha đất tự nhiên, trong đó có 1.149 ha diện tích đất canh tác. Nghề chính là sản xuất nông nghiệp trồng trọt và chăn nuôi. Trong thời gian qua dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt của cấp ủy Đảng, Chính quyền, sự vào cuộc của MTTQ, các đoàn thể và sự đồng thuận của cán bộ, đảng viên và nhân dân. Xã nhà đã tập trung xây dựng và củng cố hệ thống chính trị vững mạnh, chú trọng phát triển về kinh tế - xã hội, Quốc phòng an ninh được đảm bảo. Đời sống của nhân dân được nâng lên rõ rệt, thu nhập bình quân đầu người năm 2020 đạt 42,3 triệu đồng/người/năm. Phấn đấu đến năm 2025 nâng thu nhập bình quân đầu người lên 60 triệu đồng/người/năm. Kết cấu hạ tầng được đầu tư, nâng cấp theo hướng hiện đại. Lĩnh vực văn hoá - xã hội có nhiều tiến bộ, các vấn đề về an sinh xã hội được quan tâm chăm lo; tỷ lệ hộ nghèo đến cuối năm 2020 còn 0,81%. Năm 2014 xã Nghĩa Đồng vinh dự được UBND tỉnh Nghệ An công nhận xã đạt chuẩn Nông thôn mới, là xã đầu tiên của huyện Tân Kỳ. Bên cạnh đó xã nhà đang phấn đấu để được công nhận xã Nông thôn mới nâng cao trong năm 2021 nhằm hướng đến mục tiêu xây dựng xã Nông thôn mới kiểu mẫu trong thời gian tới.
Bước vào thời kỳ mới với niềm tin và khí thế mới. Nghĩa Đồng tiếp tục vững bước trên con đường CNH – HĐH vì một quê hương giàu đẹp, văn minh, hiện đại để luôn xứng đáng với truyền thống và tầm vóc của một xã anh hùng.